Wybrane skarby architektury drewnianej

Architektura drewniana może się poszczycić iż posiada wciąż jeszcze liczne, lecz coraz rzadsze domy drewniane. Będące pamiątką po dawnej kulturze naszego kraju. Gdyż w dawniejszej Polsce drewno było powszechnie znanym i cenionym materiałem budowlanym. Łatwym w obróbce i ogólnodostępnym. Oczywiście najlepiej do chwili obecnej zachowały się drewniane kościoły i dwory. Gdyż w przeciwieństwie do chłopskich chat czy budynków gospodarczych używano do ich budowy materiału najwyższej jakości. Poddawanego starannej obróbce zaczynając od odkorowania, aż po suszenie i okantowanie.  Zapewniając stawianym obiektom wielowiekową żywotność, którą możemy podziwiać aż do teraz.

 Pierwotne świątynie oczywiście nie zdołały przetrwać próby czasu. Jednak przyjmuje się, że były one obiektami jednoprzestrzennymi. O niewielkich rozmiarach.

 Budową obiektów sakralnych zajmowali się wyspecjalizowani w swoim fachu cieśle. Wkładający swój trud i doświadczenie, dzięki czemu drewniane kościółki są tak zachwycające.

 

 

Drewniane obiekty sakralne Polskich Karpat. Beskid Wyspowy, Pisarzowa - kościół.

 Przez wiele stuleci do łączenia drewnianych konstrukcji ścian nie używano gwoździ! Lecz załatwiano sprawę dzięki wprawnemu dopasowywaniu belek w taki sposób, aby ściśle przylegały one do siebie. Jedynie czasami, w celu wzmocnienia elementów spajano je ze sobą za pomocą drewnianych kołków.
Stawiane obiekty poddawano dodatkowo obróbce graficzno-artystycznej ozdabiając je motywami roślinnymi, bądź scenami wyjętymi z Pisma Świętego. 

 

 Fragment XV-wiecznej polichromii wewnątrz kościoła Matki Bożej Bolesnej w Haczowie 

fot. W. Pobiedziński OFMConv

Budowle ozdabiano również innymi motywami, tak jak różnego rodzaju rytymi ornamentami roślinnymi .

 

1. 
   

 – 












Dwory obok kościołów to także jedne z najbardziej charakterystycznych skarbów Polskiej architektury. Historii kraju, kultury i patriotyzmu. Trwającej od zawsze, w zmieniającym si ę ustroju,  gdzie tradycja i obyczaj pozostały niezmienne. 

Wystrój dworów nie należał do bogatych, ani też nie grzeszył przepychem. Stropy w drewnianych dworach ukazywały belki konstrukcyjne. Biegnące przez całą długość, czy też szerokość pomieszczenia. Podłogi wykładano z prostych desek poddawanych heblowaniu, a następnie woskowaniu. Na których następnie kładziono wyprawione futra zwierząt.  Dwór był po prostu budynkiem mieszkalnym, który pełnił funkcję rezydencji dla szlachty. Od czasu późnego średniowiecza, aż po kres XVIII wieku na ziemiach Polskich stawiano dwory drewniane. 

Jednak należy mieć na względzie, iż ze względu na nietrwały budulec jakim jest drewno do czasów obecnych zachowało się niewiele tego rodzaju budynków. Gdyż drewno było wykorzystywane w owych czasach jako podstawowy materiał budowlany. Ceniony zarówno przez prostych mieszczan, jak i przez szlachtę, biskupów i królów.  


 

Dwór drewniany o konstrukcji zrębowej w Kazimierzu Dolnym

 

 Dwór Alkierzowy z 1720 roku odtworzony współcześnie. Pokryty modrzewiową elewacją.

Architektura drewniana po Staropolsku

"Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną"

Tę starą prawdę znamy wszyscy już od szkoły podstawowej. Ale co tak naprawdę oznacza? 

Panowanie króla Kazimierza przyniosło ogromne przemiany polityczno-cywilizacyjne w Polsce. Jak zapewne można się domyślić nie odnosi się to tylko samych budynków. Jednak w kwestii architektonicznej ziemno-drewniane grody zostały powoli wypierane poprzez kolejne murowane zamki i fortyfikacje obronne.

Pomimo upływu wieków i znaczących przemian politycznych i wielorakich zmian w designie Polska niezmiennie kojarzy się z pięknem zielonego krajobrazu. W którym powraca do łask drewniana zabudowa posiadająca swoisty niepowtarzalny styl i piękno płynące z doświadczenia i pasji pradawnych przodków. W obecnych czasach ludzie powracają "do korzeni" chętnie stawiając domy drewniane. Przenieśmy się zatem kilka wieków w przeszłość by móc podpatrzeć kunszt starych mistrzów. Których fach poprzez wieki wykształcił swój niepowtarzalny styl wpisujący się w naturalny krajobraz.

Ostatnia_kurna_chata_pod_Porozowem

Drewno jest najstarszym materiałem wykorzystywanym w budownictwie. Z tego samego budulca budowano kiedyś kurenie inaczej zwane też chatą dymną. Budynek charakteryzował się całkowitym brakiem komina. Czy też przewodów kominowych, natomiast palenisko umiejscawiano zazwyczaj pośrodku. Zatem dym uchodził w centralnej części dachu.

Drewno które niegdyś wykorzystywano do budowy znacząco różniło się od tego wykorzystywanego dziś. Oczywiście owa różnica zawierała się w metodzie obróbki i uszczelniana szpar pomiędzy belkami. Jak mówi przysłowie "z braku laku..."
Drewniane chałupy uszczelniano gliną i mchem. Dachy pokrywano strzechą  połyskującą w blasku zachodzącego słońca. Mieniącego się odbijającymi się refleksami złota o wschodzie, czy też w zalegającym śniegu.  Nie były one jednak zamieszkiwane przez bogatych mieszczan czy szlachtę, lecz przez prostych chłopów.

Przenieśmy się zatem do takiej chałupy, podpatrując jak żyli wtedy polscy chłopi.

Już na pierwszy rzut oka można zobaczyć glinianą podłogę i bielone ściany. Udając się do sieni zapewne natkniemy się na drabinę prowadzącą na strych. Obok drzwi do tak zwanej izby czarnej, o barwie ciemno aksamitnej. Ściany przyozdabiały  obrazki przedstawiające świętych. Rozwieszone wysoko poustawiane obok siebie wysoko pod stropem.
 Który opierał się na tak zwanych tragarzach-czyli masywnych belkach opierających całą konstrukcję.  Strop dźwigany był przez tragarze - belki, na których oparta jest cała konstrukcja powały.

  Chłopska chata od środka

Wnętrze chałupy tonęło w półmroku, gdyż światło  wpadające do środka poprzez mizerne okienka było stale zasłonięte.  Poprzez firaneczki i rozmaite kwiaty stojące na parapetach.  Zasłaniając i tak już ograniczoną powierzchnię szyb.